Sense of PLACe
Respect voor de cultuurhistorie en het landschap op het landgoed.
ontwikkelprincipes
De volgende principes geven richting aan de ontwikkeling van de Sence of Place.
Gelaagde eenheid
Zonnestraal is een historische eenheid met zeven tijdslagen. Alle structuren en objecten met een uitzonderlijke waarde op de cultuurhistorische waarderingskaart worden behouden en vormen de basis van het plan.
integraal herstel
De inzet van het plan is om alle mogelijkheden voor herstel en transformatie op de cultuurhistorische kansenkaart te benutten, ook als daarvoor een herschikking van landschap, routes, gebouwen en gebruik nodig is.
historische draagkracht
De cultuurhistorische waarderingskaart en kansenkaart bepalen in hoge mate waar wel en niet gebouwd wordt. De bouwmogelijkheden in het vigerende bestemmingsplan worden zo met 80% gereduceerd.
INZET VAN HET PLAN IS BEHOUD, HERSTEL EN TRANSFORMATIE
In het Toekomstplan Natuurlandgoed Zonnestraal staat het behoud van alle nog bestaande objecten en structuren met een uitzonderlijke waarde op de cultuurhistorische waarderingkaart voorop. Dat betekent het behoud van de karakteristieke landschappen (bos, heide en enggronden), de oude paden- en lanenstructuur en de monumentale gebouwen uit de tijd van De Pampahoeve, Sanatorium Zonnestraal, Fliegerhorst en Algemeen ziekenhuis. Ook objecten met een basiswaarde worden zoveel mogelijk bewaard. Dat geldt bijvoorbeeld voor het huis met het puntdak aan de centrale boslaan en de vloerplaat van de hangar met bunker. De relatief nieuwe appartementengebouwen hebben een indifferente waarde en worden ingepast.
Het Toekomstplan voorziet verder in het benutten van alle mogelijkheden voor herstel, reconstructie en transformatie op de cultuurhistorische kansenkaart, zoals:
• Het terugbrengen van historische paden en lanen met bijbehorende laanbeplanting.
• Het terugbrengen van het bos in het hart van het landgoed.
• Het terugbrengen van kleinschalige teelten op de enggronden.
• Het terugbrengen van oorsponkelijke zichtlijnen.
• Het terugbrengen van de vroegere diamantslijperij Adamas.
Herstel gaat niet zonder slag of stoot. De grootste ingreep is verplaatsing van verpleeghuis Zonnehoeve en andere gebouwen met een negatieve waarde op de cultuurhistorische waarderingskaart naar een andere plek op het landgoed. Bij het terugbrengen van de oude structuren in het hart van het landgoed dient vervolgens nog een afweging te worden gemaakt. De slingerende wandelroute tussen De Pampahoeve en bosjuwelen stuit op later gebouwde garageboxen met een basiswaarde. In het plan prevaleert de route.
CAMPUS ZONNESTRAAL IS HET HART
Campus Zonnestraal is het hart. Hier draait het om baanbrekende ideeën in wereldberoemde monumenten, het thuis van innovatieve bedrijven en instellingen rond integrale gezondheid. De restauratie, verduurzaming en het hergebruik van de gebouwen vorderen gestaag. Nu is de buitenruimte aan de beurt. De verplaatsing van het verpleeghuis maakt het mogelijk om verharding weg te halen en bos aan te planten, zodat het sanatorium weer “Met de rug in het bos en de blik op de heide” komt te liggen. Voor aanvullende functies waarvoor in het monument geen plek meer is, wordt nieuwbouw in de zoekgebieden Campuspaviljoen, Bij de bunker en De Hangar gerealiseerd. Deze liggen aan de herstelde houtvesterslaan dat een nieuwe, hedendaagse tijdslaag vormt en de ruimtelijke en programmatische samenhang op het landgoed versterkt.
De schaal en het programma van de nieuwbouw speelt in op de omgeving:
Campuspaviljoen (1.000-1.500 m2)
Hier komt een paviljoen annex ‘bosjuweel’ dat zich in de tuin voegt. Het is de ideale plek voor een speelse binnen-buiten functie, zoals de school voor autististische jongeren. De omvang en bouwhoogte respecteren het monument.
Bij de bunker (2.000-2.500 m2)
Het dak van de bunker vormt de entree van een bijzonder werkgebouw met onderzoeksfaciliteiten, expertisecentrum ed. De omvang en bouwhoogte sluiten aan bij de bestaande appartementen die in de nabijheid liggen.
De Hangar (3.500-4.000 m2)
Op de betonnen plaat van de Fliegerhorst verrijst een stoere, opengewerkte constructie voor activiteiten op het gebied van gezond voedsel, educatie en verblijf. De omvang en bouwhoogte refereren aan vroeger. Het parkeren wordt op enkele zorgvuldig gekozen plekken geconcentreerd. De meeste bezoekers van Campus Zonnestraal parkeren op het lommerrijke parkeerveld annex mobiliteitshub aan de houtvesterslaan. Herstel van de oorspronkelijke verbinding tussen hoofdgebouw en werkplaatsen wordt aangegrepen om een haal- en brengcircuit voor mensen met een handicap te maken. Een dergelijke verbinding met haal- en brengcircuit wordt ook tussen De Pampahoeve en het hoofdgebouw aangelegd, zodat de toegankelijkheid is gegarandeerd zonder de historische relatie tussen De Pampahoeve en Sanatorium Zonnestraal te belasten. Onder het werkgebouw Bij de bunker komt een halfverdiepte parkeervoorziening.
WONEN KRIJGT EEN PLEK OP DE KLEINE ENG NOORD
Kleine Eng Noord ligt buiten de vliegcontour van vliegveld Hilversum en is daarom bij uitstek geschikt als woonlocatie. De verplaatsing van het verpleeghuis hier naartoe wordt aangegrepen om een nieuw woon- en zorgconcept te realiseren dat kwetsbare bewoners in staat stelt om een betekenisvol leven te leiden. De doelgroep wordt heterogener dan die nu is, zodat bewoners elkaar kunnen helpen. Want wat de een niet (meer) kan, kan de ander wellicht nog wel. De gemene deler is de liefde voor het buitenleven, het samen de handen uit de mouwen steken te midden van al het moois op de Kleine Eng. Zo’n keuze voor een variëteit aan doelgroepen met een groene inslag bepaalt ook de ruimtelijke opzet.
De nieuwbouw wordt geen grootschalig, aaneengesloten complex, maar een open verkaveling met meerdere gebouwen in het landschap. Het Hoofdhuis staat op het sport- en recreatieveld van het voormalige kampeerterrein. Het gebouw herbergt ongeveer 60 wooneenheden en wordt even hoog als de appartementen die elders in het gebied staan. Daaronder bevindt zich een halfverdiepte parkeervoorziening, waar alle bewoners, medewerkers en bezoekers gebruik van maken. De Bijhuizen worden op de vroegere staplaatsen gesitueerd. Ze bestaan uit twee a drie bouwlagen en herbergen elk 12 tot 24 wooneenheden die in een groene, autovrije buitenruimte staan. Kortom: de Woon- en werkgemeenschap wordt een plek met een menselijke maat, waar bewoners zich vrij en veilig kunnen bewegen en met elkaar en de natuur contact maken.
NATUURINCLUSIEVE BOERDERIJ
Het herstel van het landgoed strekt zich uit tot de enggronden langs de Rading. De landbouw op de Kleine Eng en Grote Eng was vroeger kleinschalig en natuurinclusief. Het rijke, onverstoorde bodemleven maakte bestrijdingsmiddelen en kunstmest overbodig. Een koppel koeien en wat loslopende varkens en kippen deden de rest. De natuurinclusieve boerderij is op deze oude, bewezen leest geschoeid. De enggronden worden kleinschalig verkaveld en het bodembeheer grijpt terug op regeneratieve principes. Het gezonde ‘Made op Zonnestraal’ voedsel komt uit de kruiden-, groenten- en bloementuinen op de Kleine Eng, van de kruiden- en faunarijke akker met strokenteelt en het kruiden- en faunarijke grasland op de Grote Eng. Langs de bosrand wordt een fruit- en wijngaard aangelegd. Op de plek van de huidige kwekerij komt een grotere kas en een schuur voor dieren, gereedschappen e.d. Bij de wijngaard, aan de kant van de Noodweg, is ruimte voor kamperen bij de boer.